Verschenen in Het mysterie van creativiteit Jan Hoefman & Lenette Schuijt (red.) Asoka 2008
De hele ochtend heb ik gewerkt
aan de proefdruk van één van mijn gedichten,
en een komma eruit gehaald.
’s Middags heb ik hem weer teruggezet.
– Oscar Wilde
Elk creatieproces kent, naast momenten van moeiteloosheid en productiviteit, ook periodes waarin resultaten uitblijven. De bron lijkt opgedroogd of de ideeën die opborrelen willen maar geen vorm krijgen. In de afwezigheid van ideeën, of de juiste vorm, ploetert de kunstenaar gestaag door. Hij of zij probeert te blijven vertrouwen op wat er komt, zonder dat zichtbaar is hoe de inspanning zal of kan bijdragen aan het resultaat. Intussen wordt de kunstenaar geplaagd door twijfels en onzekerheid. Kan ik het project tot een goed einde brengen? Moet ik volhouden of de ingeslagen weg verlaten? Hoe houd ik voor ogen waar ik naar toe wil als mijn materiaal me een andere kant op lijkt te duwen?
In organisaties sneuvelen veel projecten een zachte dood in deze fase. Na een enthousiaste start komt het aan op gestaag door werken, zonder dat duidelijk is dat de inspanningen zullen leiden tot het gewenste resultaat. Moeizaam verkregen resultaat blijkt niet genoeg en de druk wordt opgevoerd. In de context van een organisatie ontbreekt vaak het geduld en standvastigheid die voor een creatief resultaat net zo noodzakelijk zijn als passie en inspiratie. Wie te snel resultaat wil zien, doodt de creativiteit.
Menig kunstwerk is het gevolg van de koppigheid waarmee kunstenaars al worstelend blijven vertrouwen op de creatieve stroom, soms jarenlang. Ze schaven net zo lang door tot het beantwoordt aan hun verbeelding. In dit artikel onderzoek ik welke blokkades schrijvers tegen komen in het tot stand komen van hun boeken en hoe zij daarmee omgaan. Ik laat zien waaraan zij het vertrouwen ontlenen om tegen eigen onzekerheid en scepsis van hun omgeving in te volharden in hun ideeën. Deze lessen trek ik door naar creatieve processen in organisaties. Ik geef aan hoe we deze veilig kunnen loodsen door perioden van geringe productiviteit.